Onderwerp "psychologische theorie"
Wat is teleurstelling?
In de nederlands- en engelstalige artikelen op Wikipedia las ik dat teleurstelling een gemoedstoestand zou zijn die opkomt als er niet aan verwachtingen wordt voldaan. Verwachtingen kunnen echter ook onplezierig zijn, zodat het niet voldoen aan een verwachting juist géén teleurstelling oplevert. Als ik verwacht niet te zullen slagen voor een examen, en ik slaag wel, dan voel ik geen teleurstelling.
In het engelstalige Wikipedia artikel staat verder onder "Psychology" dat teleurstelling een subjectieve respons zou zijn gerelateerd aan verwachte beloningen ("rewards"). Een beloning vooronderstelt echter dat er iets gedaan wordt om die beloning te ontvangen. Maar als ik verwacht dat een goede vriend op bezoek komt, en die komt niet, dan ben ik teleurgesteld, zonder dat ik iets had gedaan om die goede vriend zover te krijgen. Dat op bezoek komen van die vriend is niet een beloning.
In mijn zelfonderzoek kwamen de afgelopen week veel gevoelens van teleurstelling op nadat ik op zoek was gegaan naar wat mijn vermogen om te wensen blokkeert. Door dieper te doorvoelen wat er precies bij die gevoelens speelde, merkte ik dat het direct met het niet bevredigd worden van een wens te maken heeft, terwijl ik die bevrediging wel verwachtte op het moment dat het gevoel relevant was.
Het doorwerken van al die oude gevoelens van teleurstelling uit mijn onbewuste heeft me een sterker gevoel van zelfverzekerdheid gegeven. Kennelijk is de verwachting teleurgesteld te worden in mijn wensen duidelijk minder geworden.
Linker- en rechterhelft van het lichaam
De zelfbeelden in het onbewuste blijven niet beperkt tot relationele gevoelens. Ik merkte dat ook het dominante gebruik van mijn rechter lichaamshelft (rechtshandigheid, dus) zelfbeelden achtergelaten heeft.
Mijn rechter lichaamshelft voelt krachtiger en meer naar voren aan. Mijn linkerhelft voelt zwakker aan en heeft een minder sterke of helemaal geen wil. Gisteren voelde ik dat mijn linkerhelft gecastreerd aanvoelde terwijl dat met mijn rechterhelft volstrekt niet het geval was.
Ook door deze gevoelens is heen te werken, waardoor ze oplossen, zo merkte ik. Ik ben benieuwd hoe mijn voorkeur voor het dingen doen met rechts hierdoor gaat veranderen.
Schuldgevoel
De afgelopen tijd heb ik wat meer greep gekregen op het doorvoelen van schuldgevoel (een belangrijk aspect van het superego). Het is me nog duidelijker geworden dat je je om de raarste dingen schuldig kunt voelen. En ook dat het verdedigen tegen schuldgevoel een genant iets is.
Schuldgevoel is vaak niet werkelijk toepasselijk als het opkomt. Meestal betreft het oud gevoel, uit een andere situatie, dat uit het onderbewuste naar boven komt.
Mensen hebben in het verleden tegen mij gezegd dat iets "mijn eigen schuld is". Met als gevolg dat ik mij laatst schuldig voelde omdat ik me niet helemaal wakker voelde. Door het warme en benauwde weer van de laatste tijd en omdat ik wat dieper slaap als vroeger, dus dat was "mijn eigen schuld"!? Raar.
Grappig is, dat ik nu mijn schuldgevoel de schuld geef van me onplezierig voelen. Want schuldgevoel is immers onplezierig, en ik heb net laten zien dat het vaak ook nog eens onzin is.
Minder grappig, of misschien toch eigenlijk wel, is dat een belangrijke verdediging tegen schuldgevoel is om de schuldrichting om te draaien. Als ik mij schuldig voel, geef ik iemand anders de schuld. Dat hoeft niet noodzakelijkerwijs een direct verband met de situatie te hebben. Zo merkte ik dat ik, toen het (onbewust) bij me op kwam dat het mijn eigen schuld was dat ik me niet zo lekker voelde, ik de schuld van het me niet lekker voelen aan iemand anders gaf die me met enige regelmaat irriteert (maar niet op dat moment).
Nu voel ik me schuldig dat ik iemand anders de schuld gaf van iets waarvan ik dacht dat het mijn eigen schuld was.
Terwijl het totaal geen verschil zou maken als dat hele schuldgevoel er niet zou zijn geweest.
Het moeilijke van het doorvoelen van schuldgevoel (waardoor het zal verdwijnen) vind ik, dat ik vaak niet het idee heb dat ik werkelijk verantwoordelijk ben voor een probleem waarvoor ik me schuldig voel. Als ik het schuldgevoel toelaat, is dat gelijk aan schuld bekennen, wat ik nou juist niet wil doen. Ik moet dan dus, wetende dat het onzin is dat ik me schuldig voel, een oud gevoel dat opkomt uit mijn onderbewuste van "ik ben schuldig" toelaten. Maar dat lukt me tegenwoordig.
Waarde en inferioriteit
Tijdens mijn zelfonderzoek viel het me op dat er een onderscheid is tussen gebrek aan waarde (van jezelf) en inferioriteit.
Inferieur voel je je altijd in relatie tot iemand, die je als superieur ziet. Er is dus sprake van een objectrelatie.
Een gevoel van gebrek aan waarde is wel het gevolg van een situatie, maar is, naar mijn idee, op zich niet een onderdeel van een objectrelatie. Het staat op zichzelf.
Inferioriteit gaat wel al gauw samen met een gevoel van een gebrek aan waarde. Het viel me op dat inferioriteit ook vaak samengaat met een gebrek aan wil (castratie). Ik merkte dit vooral in objectrelaties van gehoorzaamheid aan mijn ouders (als klein kind). Maar het ligt voor de hand dat als je je inferieur voelt, je de wil van de superieure ander zult volgen, ten koste van die van jezelf. Dit is ook hoe het in het superego werkt.
De boom van kennis van goed en kwaad
Het bijbelse verhaal over de "boom van kennis van goed en kwaad" gaat naar mijn idee over het probleem van het superego. De kennis van goed en kwaad is wat de mens uit het paradijs verjaagd heeft, zoals het superego de toegang tot het ware zelf blokkeert.
Het verhaal (uit het bijbelboek Genesis) begint ermee dat Adam en Eva in het paradijs leefden. Ze mochten niet eten van de boom van kennis van goed en kwaad, maar deden dat toch. Daarom verjaagde God hen uit het paradijs, omdat ze door het verwerven van die kennis van goed en kwaad zondig zouden zijn geworden.
Christenen hebben het hier over de "zondeval". Door het eten van de boom is de mens zondig geworden. Echter, het gezichtspunt van zondig zijn komt voort uit het gezichtspunt van kennis van goed en kwaad. Zonder kennis van goed en kwaad zie je de mens niet als zondig. Binnen de christelijke kerken lijkt er geen aandacht hiervoor te zijn, wellicht omdat de kerken vooral in het moralisme zelf geïnteresseerd zijn. En moralisme is kennis van goed en kwaad.
Kennis van goed en kwaad, en dus het superego, is een soort vervanging van compassie en liefde. Compassie en liefde zitten van nature in de mens. Als gevoelens niet onderdrukt, maar toegelaten en gevoeld worden, komen deze hart-gevoelens vanzelf naar boven. Door de onderdrukkende activiteiten van het superego echter, worden ook compassie en liefde onderdrukt.