Kritiek op de Diamond Approach
Na 11 jaar bij de Ridhwan School te zijn geweest (waar de Diamond Approach onderwezen wordt) ben ik tot de conclusie gekomen dat ik het op cruciale onderdelen niet eens ben met de visie ervan. In een aantal blogposts heb ik beschreven waar voor mij de problemen zitten.
(Om dit te kunnen volgen zul je enigszins met de Diamond Approach op de hoogte moeten zijn.)
In het kort, zijn het deze onderdelen:
- Naar mijn idee is het in principe geen probleem dat je psyche patronen uit je verleden herhaalt. De Diamond Approach ziet dit echter als een basisprobleem waardoor je niet jezelf zou zijn, en ziet het als een kernonderdeel van het Ego, dat te overwinnen valt. Zie blogpost 'De Diamond Approach en het herhalen van patronen uit je verleden'.
- Er wordt geclaimd dat Diamond Approach gebaseerd is op de Heilige Ideeën van het Enneagram, zoals die in het boek 'Facets of Unity' van A.H. Almaas beschreven staan. Dit zijn 'verlichte' zienswijzen, gebaseerd op vertrouwen in het Universum. Ze staan tegenover 'niet-verlichte' zienswijzen van het Ego, die gebaseerd zijn op het ontbreken van zulk vertrouwen. Echter, mijns inziens zijn de kernbegrippen van de Diamond Approach gebaseerd op de niet-verlichte zienswijze van Enneagram type 4. Daarmee valt wat mij betreft de basis weg onder de onderverdeling Being - Ego - True Nature - The Point - The Pearl. Zie blogpost 'De Diamond Approach als Enneagram Type 4-visie'.
- Het veelvuldige gebruik van het begrip 'Identiteit' in de Diamond Approach is mijns inziens het gevolg van het Enneagram Type 4-karakter ervan. Het heeft daarmee geen objectieve of nuchtere waarheid, maar is een beperkte zienswijze. Zie blogpost 'De Diamond Approach en identiteit'.
- 'Black Space' is naar mijn idee geen 'Essentiële kwaliteit', maar een herinnering aan ervaringen in het donker.
- Ik ervaar 'Brilliancy' niet als een algemene vorm van Essentiële Intelligentie, maar als een toename van de hoeveelheid detail die ik in mijn perceptie waarneem. Het is daarmee geen mix van alle andere Essentiële Kwaliteiten, zoals Almaas het zegt.
- De meditatie op de 'Kath' bij de Ridhwan School heb ik als onnodig beperkend voor het bewegen van de aandacht ervaren.
- De termen 'Inquiry' en 'meditatie' bij de Diamond Approach laten een aantal dingen onduidelijk. Dat het al of niet gaat om het verwerken van gevoelens zit daar niet in, maar dat, vaak onbenoemde, aspect maakt wel een belangrijk deel van het ontwikkelingsproces uit. Die onduidelijkheid veroorzaakt bepaalde problemen bij Ridhwan-studenten.
Inquiry en meditatie bij de Ridhwan School
Voor de oefeningen die in de Ridhwan School gedaan worden zijn er termen die op zich duidelijk lijken te zijn: Inquiry en meditatie. Inquiry als zelfonderzoek. Meditatie lijkt allerlei functies te hebben. In de loop van de 11 (+ 1) jaar dat ik bij de school was ben ik die termen echter onduidelijk gaan vinden. Achteraf vind ik ze problematisch.
Verwerken van gevoelens
Het belangrijkste probleem dat ik hier zelf ervaarde, is dat er eigenlijk nauwelijks gesproken werd over het verwerken van gevoelens ('working through feelings'). Verwerken is voor mij het proces van bewust maken van gevoelens, zodat die oplossen en er dan basiskwaliteiten van de psyche opkomen ('Essentie' genoemd in de Diamond Approach). Succesvol verwerken van gevoelens is dan het daadwerkelijk oplossen ervan. Het verwerkingsproces lukt niet altijd, bijvoorbeeld doordat je bepaalde gerelateerde gevoelens over het hoofd ziet of niet durft te voelen.
Hoewel een enkele teacher het wel zo benoemde, heeft de senior teacher het verwerkingsproces eigenlijk nooit benoemd, niet als 'verwerken' en ook niet door het op de een of andere manier aan te duiden. Almaas noemt het wel ergens in een van de Diamond Heart boeken, maar zonder de woorden 'working through' of 'processing' te gebruiken. Als terugkerend concept werd het in de retreats niet gebruikt. Dat, mijns inziens, terwijl het hele ontwikkelingsproces van studenten bij de Ridhwan School hierop gebouwd is.
Kort na de 1st retreat van de groep waarin ik zat, ontdekte ik, terwijl ik in een kantoor aan het werk was, dat ik een bepaald gevoel kon verwerken door er expliciet op de focussen. Dat ben ik toen steeds meer gaan doen gedurende de dag en ik ben daar nooit meer mee opgehouden. Bij de daaropvolgende retreat lette ik er daarom specifiek op wat de senior teacher over dit proces zou zeggen. Maar niets. Zelf was ik in die tijd nog te verlegen om dat zelf ter sprake te brengen. Als ik me goed herinner duurde het tot de 3de retreat voordat een andere teacher er in de groep in de grote zaal kort iets over zei, maar dat was alles. Ik heb dit altijd nogal vreemd gevonden.
Inquiry
Ik heb zelf binnen de Ridhwan School de term 'Inquiry' vaak gebruikt als ik 'verwerken van gevoelens' bedoelde. Maar Inquiry is niet hetzelfde. Inquiry is zelfonderzoek: kijken en benoemen wat er in je psyche gebeurt. Een verwerkingsproces hoeft daar niet noodzakelijk deel van uit te maken. Sommige Ridhwan-studenten leken als doel van de Inquiry-oefeningen te zien dat je inzichten over jezelf opdeed en dat je daardoor andere wegen in zou gaan slaan in je psyche. Ik heb dat zelf zo zelden zien gebeuren, zowel bij mezelf als bij anderen, maar ik kan me goed voorstellen dat iemand dat als doel ziet. Vooral als je nooit verteld is dat het gaat om een verwerkingsproces.
Soms zeiden teachers gedurende private sessions iets wat de verwarring nog wat groter maakte. Ze zeiden dat het niet de bedoeling was om gevoelens 'weg te maken'. Je zou kunnen zeggen dat het verwerken van gevoelens een manier is om gevoelens 'weg te maken'. Voor mij was dat altijd de bedoeling, al zou ik zelf nooit de term 'wegmaken' gebruiken. Als ze dit zeiden, ging ik er vanuit dat ze bedoelden dat het niet de bedoeling was om gevoelens te onderdrukken. Onder andere doordat ik teveel opging in mijn proces heb ik nooit gevraagd wat ze nu precies bedoelden.
Gevolgen voor de ontwikkeling
Ik denk zelf dat deze onduidelijkheid voor diverse Ridhwan-studenten tot gevolg had dat ze geen noemenswaardige ontwikkeling doormaakten. Iemand die op dat moment bijna 10 jaar bij de Ridhwan was, vroeg wat het was dat hem ontging, omdat hij niet het idee had bij 'Being' uit te komen. Iemand waarvan ik diverse malen gezien had dat hij geen verwerkingsproces had in zijn Inquiry, ging de teachers-opleiding van de Ridhwan doen. Ik denk dat het meer als een halfjaar, misschien zelfs een jaar duurde voordat een van de Ridhwan-teachers bij die opleiding hem een en ander uitlegde. En dan heb je nog de mensen die de retreats zien als een soort sociale gelegenheid, waar een uitgesproken goede sfeer is in een prettige omgeving en waar je sympathieke mensen kunt ontmoeten. Maar die Inquiry niet zo belangrijk vinden.
Ik vermoed dat de onduidelijkheid over het verwerken van gevoelens bij de Ridhwan wel eens opzettelijk zou kunnen zijn. Vooral in het begin is het niet makkelijk je verwerkingsproces op gang te krijgen. Als je dan het idee krijgt dat er een norm is van succesvol gevoelens verwerken, kun je gedemotiveerd raken. En aangezien er nog jarenlang nieuwe studenten in de groep toegelaten werden, zou het om deze reden dus ook jarenlang beter zijn er niet teveel over te zeggen. En na al die jaren heeft het niet meer zoveel zin het uit te gaan leggen.
Meditatie
En dan meditatie. Meestal wat ze noemen de 'Kath'-meditatie, waar je al zittend je focust op een plek iets onder je navel, een paar vingers diep in je lichaam. In het begin werd het een concentratie-oefening genoemd. Daarna zou het helpen om je Inquiry-proces dieper te maken en meer gevoelens naar boven te brengen. Daarna werd het voor mij onduidelijk waar het ze nu precies om ging, wat ook kwam doordat de senior-teacher zei dat ze niet wou benoemen wat je in die Kath nou precies kon voelen.
Diverse malen werd er gewaarschuwd voor slaperig worden tijdens de meditatie. Om dat tegen te gaan moest je rechtop gaan zitten. Ik werd ook regelmatig slaperig tijdens de meditatie in de groep. Rechtop zitten hielp niet voor mij, misschien ook omdat mijn rug dat niet toeliet. Naar mijn idee is er een probleem met de vorm van een oefening, als die maakt dat je er slaperig van wordt. Het is dan bijvoorbeeld te saai. Verschillende mensen hebben me verteld dat ze gingen mediteren als ze 's nachts de slaap niet konden vatten. Nog meer mensen zeiden dat ze het mediteren in een groep beter volhielden dan alleen. Ik vraag me dan af of het de groepsdruk is die wellicht zorgt voor het overwinnen van gevoelens van zinloosheid en verveling.
Ik ben er nooit echt dol op geweest, maar in de loop der tijd ging het mediteren me steeds meer tegenstaan. Voor mij voelde dat zitten in meditatie als beperkend en een verplichting. Niet alleen had ik het idee weinig met de meditatie op te schieten, maar mijn verwerkingsproces liep prima. Ik kon inderdaad merken dat mediteren het voelen iets kon verdiepen, maar ik had zowiezo zelf effectievere manieren gevonden om mijn verwerkingsproces te verdiepen en effectiever te maken.
Lopen om te voelen
Vanaf het begin ben ik gaan lopen om het verwerkingproces beter te laten verlopen. Als ik thuis ben, loop ik rond in mijn woning, om de wat moeilijker gevoelens te verwerken. Als ik wandel, ben ik voornamelijk met dat verwerkingsproces bezig. Ook als ik samen met andere Ridhwan-studenten over de telefoon inquire-de, liep ik vaak rond in mijn woning met de telefoon in mijn hand. Ik heb begrepen dat sommige psychotherapeuten trouwens ook wandelen met hun cliënten om die beter in contact met hun gevoel te brengen.
Soms had ik het idee dat meditatie als een soort Inquiry bedoeld werd, een vorm om het zonder contact met anderen te doen. Maar Inquiry ging voor mij zoveel beter door te lopen in plaats van te zitten, dat ik voor mezelf geen goede reden zag om dat zittend te gaan doen. Al lopende word je niet slaperig. Je bent beter in contact met je lichaam dan zittend, door de fysieke activiteit, en dat helpt om beter te voelen. Het fysieke bewegen zorgt ook in je gevoelens voor bewegen, waardoor je minder geneigd bent ergens in te blijven hangen. Het lopen zorgt ook dat je neiging iets te doen ergens heen gaat, waardoor je makkelijker stil kunt staan bij je gevoelens.
Ik heb al eerder geschreven dat ik denk dat de cultuur van zitten bij de Ridwhan School iets te maken heeft met dat de leider van de school, Hameed Ali, in zijn jeugd polio heeft gehad en met een stok loopt. Die zal liever zitten dan lopen.
"Brilliancy" en de vader
Zoals ik eerder schreef, wordt "Brilliancy" in de Diamond Approach gezien als een soort algemene intelligentie. Een intelligentie die over alle "Essentiële" aspecten van de psyche zou gaan. Daar heb ik zo mijn twijfels over.
Vader en intelligentie
In zijn boek hierover schrijft A.H. Almaas dat het doorwerken van issues over het missen van je vader leidt tot dit Essentiële aspect. Toen ik naar aanleiding van wat ik hierover las zelf issues rond mijn vader verwerkte, had ik behoorlijk intense ervaringen hiervan. Ik ging duidelijk meer detail en kleur zien. Die ervaringen waren voor mij destijds reden het voor waar aan te nemen, wat Almaas over vader-issues schreef.
Echter, ook destijds al viel het me op dat er iets bij mij anders zat. Almaas verklaart de connectie met Brilliancy er o.a. mee, dat mensen hun vader met "intelligentie" zouden associëren (als kind). Ik geloof niet dat ik dat deed. Mijn vader wist misschien dingen die ik als klein kind niet wist, maar dat voelde ik niet als een uiting van intelligentie van hem. Mijn moeder wist ook dingen die ik nog niet wist en misschien wel meer als mijn vader.
Wèl de vader, niet de moeder?
Recent ontdekte ik, dat ook issues rond me afhankelijk voelen van mijn ouders, en vooral van mijn moeder, na verwerken tot die staat van Brilliancy leidden. Dat is niet iets wat in Almaas' boek staat.
Ik ben me toen gaan afvragen waarom hij wel de vader, maar niet de moeder noemt, met betrekking tot dit aspect. Ik herinnerde me toen dat tijdens de retreat over Brilliancy het onderwerp "vader" overgeslagen werd. Nu was de senior teacher, die de onderwerpen bepaalde, een vrouw. Speculerend zou ik me voor kunnen stellen dat zij dit associëren van de vader met intelligentie, maar niet de moeder, als seksistisch zou hebben kunnen zien en het daarom niet behandelde.
Nu komt Almaas (echte naam Hameed Ali) oorspronkelijk uit Koeweit. Dat is een islamitisch land, waar je kunt verwachten dat men, zeker in de tijd van Almaas' jeugd, mannen als superieur aan vrouwen zag, bijvoorbeeld in het opzicht van intelligentie. Bij het verwerken van gevoelens gaat het erom wat iemand zelf voor visie heeft en niet zozeer wat objectief waar is. Dus het zou kunnen dat het voor Almaas zelf zo werkte. Echter, zoals ik eerder al schreef, associeer ik mijn vader niet met intelligentie, terwijl het verwerken van de betreffende issues wèl tot die staat van Brilliancy leidde. Ik denk dat er wat anders aan de hand is.
Onderscheidingsvermogen
Ik denk dat de "Brilliancy" van de Diamond Approach in feite geen algemene intelligentie is, maar daar alleen op lijkt. Ik ben destijds intensief bezig geweest met het boek van Almaas hierover, en heb van al de in het boek genoemde thema's issues van mezelf doorgewerkt. Ik heb wat van die ervaringen ook met mijn private teacher van toen besproken. Daarom ben ik er vrij zeker van dat het daadwerkelijk "Brilliancy" was dat ik vele malen ervaren heb. Die staat was er altijd één van meer detail zien, meer verschillende kleuren onderscheiden en meer gemak met het verdragen van omstandigheden. Ik interpreteerde het gevoel ook als intelligentie.
Maar intelligentie omvat bijvoorbeeld ook een toegenomen vermogen tot begrijpen en van inzicht in situaties. Dat heb ik niet werkelijk zo ervaren. Zo algemeen in de psyche is die intelligentie van Brilliancy niet, die voelt vrij specifiek aan. Ik zou het liever omschrijven als een vermogen tot onderscheiden. Meer details en meer veschillende kleuren onderscheiden in het visuele vlak. Minder onder de indruk zijn van situaties doordat je er meer aspecten van ziet. Een helderder geest door dat grotere onderscheidingsvermogen. Maar niet meer begrip of inzicht, of compassie bijvoorbeeld, anders dan gebaseerd op dat vergrote onderscheidend vermogen.
Belangrijkheid en onbelangrijkheid
Bij het verwerken van issues rond het missen van de vader gaat het, naar mijn idee, niet om intelligentie. Ik denk dat het om belangrijkheid en onbelangrijkheid gaat. Over waar je veel aandacht aan besteed en aan wat weinig. Die hoeveelheid aandacht is gerelateerd aan de hoeveelheid onderscheidend vermogen. Als je als kind je vader als belangrijk ervaart in het gezin, zal het niet aanwezig zijn van die belangrijke vader gevolgen hebben voor hoeveel aandacht je aan de actuele situatie besteedt. Die zal minder zijn dan wanneer dat niet zo'n issue voor je zou zijn.
Dit speelt ook bij het beschermen door de vader, zoals Almaas dat als vader-issue ziet bij Brilliancy. Als er een acute bedreiging is, is dat beschermen heel belangrijk. Daar gaat veel aandacht naar uit, net zoals naar de dreiging zelf. Wanneer dat beschermen de vorm aanneemt van bewaken, dan is er ook een issue rond belangrijkheid en onbelangrijkheid. Als je bewaakt, dan besteedt je aandacht aan veel dingen die onbelangrijk zijn, omdat daar mogelijk een belangrijke bedreiging op kan duiken. Daar is een conflict tussen belangrijk en onbelangrijk.
Ook bij andere issues die Almaas noemt, zoals een gevoel van incompleetheid, of bij bewonderen, is er naar mijn idee sprake van issues rond belangrijkheid en onbelangrijkheid. Zoals gezegd leidt het verwerken van die issues tot een gevoel van een groter onderscheidingsvermogen, wat het meest opvalt. Ook ontstaat er een verbeterde inschatting van wat belangrijk voor je is en wat niet.
Oefeningen om je gevoelens te verwerken
Op een andere website die ik heb, namelijk Eclectic Energies, heb ik een sectie staan over de psyche en het onbewuste. Die sectie heb ik nu uitgebreid met een set van 6 oefeningen, die helpen om te leren je gevoelens te verwerken.
Deze oefeningen heb ik ontwikkeld aan de hand van hoe ik zelf, terwijl ik bij de Ridhwanschool was, mijn gevoelens ben gaan verwerken. Verschillende dingen deed ik enigszins anders als daar onderwezen werd, over het algemeen omdat dat effectiever leek te zijn.
Objectrelaties
Zo leerde ik bij de Ridhwan om objectrelaties te verwerken in een setting met 2 stoelen. De ene stoel representeert je eigen positie, de andere stoel die van de ander. Om je gevoelens over een relatie met iemand te verwerken ga je om en om in beide stoelen zitten, en voel je je eigen situatie en die van de ander. Nadat ik het zo geleerd had, ben ik dat thuis ook zo gaan doen. In eerste instantie daadwerkelijk met 2 stoelen, maar op een gegeven moment liet ik de stoelen gewoon weg en deed ik de oefening staand, waarbij ik van positie wisselde. Ik heb dat zo honderden keren gedaan.
Tot ik me realiseerde dat dit niet werkelijk de situatie representeert die je wilt verwerken en dat het verwerken dus zo niet per sé hoeft. In de oorspronkelijke situatie ben je natuurlijk alleen in die eigen positie en heb je daar een beeld van de ander. Je kijkt dan naar de ander en daarmee voel je het beeld dat je van de ander hebt, tegelijk met je reactie daarop. En zo kun je ook gevoelens van object-relaties verwerken. Je kijkt naar de lege ruimte voor je, alsof de ander daar is. Zo voel je de noodzakelijke gevoelens.
En zo beschrijf ik de oefening ook, met nog een aantal aanvullingen.
Oefening afbeeldingen beschrijven
Meer een beginnersoefening is die waarbij je de emoties beschrijft die mensen op foto's laten zien. Op de webpagina wordt een emotionele foto getoond en een veld om te beschrijven wat je ziet. Met een knop kun je naar de volgende foto gaan.
In therapie-situaties en ook in de Ridhwanschool wordt het verwerken van gevoelens gedaan waarbij iemand de ondervonden gevoelens verbaal beschrijft. Ik denk dat het, zeker in het begin, goed is om op die verbale manier de focus op voelen, zonder te doen, te ontwikkelen. Om de stap nog wat kleiner te maken om dit te leren, kan iemand ook best gevoelens beschrijven die op foto's te zien zijn, zoals mensen die laten zien met gezichtsuitdrukkingen en lichaamstaal.
Ik denk dat een van de voordelen die ik zelf had, toen ik met het verwerken van gevoelens begon bij de Ridhwanschool, was dat ik in de tijd dat ik op een kunstacademie zat geleerd had om te analyseren en beschrijven wat ik op foto's en kunstwerken zag. Ik was al gewend om gevoelens op zichzelf te ervaren, zonder dat die deel zijn van iets wat je doet of denkt te zijn.
Lichamelijke gezondheid door verwerken van gevoelens
Begin dit jaar kreeg ik griep met direct daarna een verkoudheid. Omdat ik al vele jaren het idee heb dat lichamelijke gezondheid door het verwerken van gevoelens te verbeteren zou moeten zijn, ben ik toen gaan proberen mijn vatbaarheid voor luchtweginfecties te verminderen. Een paar weken na die griep begon de Corona-pandemie om zich heen te grijpen in Nederland, wat voor mij nog een extra motivatie was.
Ik ben hier nu zo'n driekwart jaar dagelijks mee bezig geweest en heb inderdaad het idee dat mijn lichamelijke gezondheid duidelijk merkbaar verbeterd is. In eerste instantie was ik vooral bezig met de gevoelens in mijn neus te verwerken, omdat ik me vooral zorgen maakte over luchtweginfecties. Maar toen ik de resultaten voelde, realiseerde ik me dat ik dezelfde benadering ook voor de rest van mijn lichaam kon toepassen.
Neus
In mijn neus vielen mij in eerste instantie vooral prikkelende irritaties op. Die vielen met enige moeite te verwerken. De irritaties verminderden daadwerkelijk door erop te focussen. Hierna bleken nogal wat gevoelens op te komen over mijn verzet tegen snot en een verstopte neus. Daar bleek meer angst mee verbonden te zijn als ik verwacht had.
Hierna begonnen mij de gevoelens van droogte in mijn neus op te vallen. Enigszins tot mijn verrassing merkte ik al snel dat deze droogte-gevoelens te verwerken waren. Ik kon het gevolg ook voelen als ik met de top van een vinger in mijn neus voelde. Het slijmvlies was daadwerkelijk vochtiger geworden door het verwerken van de gevoelens van droogte.
Voor mij was dit een mijlpaal. Ik had ontdekt dat ik daadwerkelijk mijn lichamelijke conditie kon verbeteren door het verwerken van de gevoelens ervan. Vroeger dacht ik dat dit alleen een bijeffect zou kunnen zijn van het verwerken van emoties en dat je lichamelijke condities niet direct kon beïnvloeden. Zo dacht ik dat het verwerken van gevoelens van verdriet tot het verminderen van droogte van huid en longen zou leiden. Maar het kan dus vrij direct. Niet dat er geen emoties bij te pas komen, maar daarover later.
Droge huid
Ik ben toen gaan proberen de conditie van mijn droge huid te verbeteren. Ik ben begonnen met mijn bovenarm en maakte het gevoel van droogte voelbaar door de huid van mijn ene bovenarm aan te raken met vingers van de andere hand. Dat bleek niet eens zo moeilijk, al koste het een paar seconden meer dan ik bij het verwerken van andere gevoelens gewend was. Door het voelen van de droogte van mijn huid werd mijn huid vochtiger, ik kon dat vrij direct voelen gebeuren. Na enige tijd werd de huid dan weer droger, maar door het proces te herhalen verbeterde de conditie weer.
Ik was er al snel achter dat bij het gevoel van droogte ook een gevoel van een soort verveling zat, van een gebrek aan enthousiasme. Het lijkt erop, dat zo'n gebrek aan enthousiasme de droogte in het lichaam veroorzaakt.
Andere droge lichaamsdelen
Na enige tijd met mijn huid gewerkt te hebben, ben ik gaan experimenteren met andere delen van mijn lichaam. Spieren, organen, botten, diepere lagen, onderdelen van mijn hersenen, overal had ik die ervaring dat gevoelens van droogte te verwerken waren. Dus eigenlijk alle onderdelen van het lichaam lijken zo'n verdrogingsproces veroorzaakt door verveling te ondergaan.
Op een gegeven moment werd er bij een Duits populair-wetenschappelijk programma verteld dat als men ouder wordt, het hart minder goed gaat functioneren doordat het weefsel ervan droger wordt. Dus ging ik proberen om mijn hart te voelen en de droogte daarin. Het probleem was eigenlijk vooral om me te oriënteren in mijn lichaam en de plek waar mijn hart zit te vinden. Het gebied van mijn borstkas gebruik ik normaalgesproken vooral om allerlei psychische gevoelens te voelen, niet zozeer lichamelijke. Maar ik vond een gebied waar links een wat dichtere massa leek te zijn en rechts een wat minder dichte. Dus respectievelijk hart en long. In beide delen kon ik droogte voelen en relatief eenvoudig die gevoelens verwerken. Dat bleek mij daadwerkelijk meer energie te geven. Een beetje als op een elektrische fiets een hoger ondersteuningsniveau inschakelen. Het bleek ook echt zo te werken als ik mijn elektrische fiets gebruikte, ik ging meer fietsen met het laagste ondersteuningsniveau, omdat ik meer energie had.
Processen van verdroging door verveling
Ik heb verschillende processen van verdroging door verveling gezien. Mijn gezichtshuid rond mijn ogen lijkt vooral verdroogt te zijn door het mijn leven lang staren in boeken, naar schoolborden, naar TV en allerlei andere schermen. En mijn ogen zelf ook, ik vraag mij af als ik nog meer van deze gevoelens verwerkt heb, of dat invloed op mijn vermogen om mijn ogen scherp te stellen zal hebben. Als mijn ouders mij iets verboden, kon het gebeuren dat ik dan niets meer deed en er een soort verveling intrad. Verder lijkt het vooral een soort desinteresse in lichaamsdelen te zijn, die de droogte veroorzaakt. Lichamelijke dingen doen terwijl je met je gedachten ergens anders bent, zoals zitten of naar het toilet gaan.
Veranderingen in mijn lichaam
Inmiddels voelt mijn lichaam duidelijk anders aan door het verwerken van al die gevoelens van droogte en verveling. (Overigens bleken er ook andere gevoelens met een duidelijk lichamelijk aspect te zijn, waar ik op dit moment niet verder op in wil gaan.) Mijn lichaam voelt soepeler, jeugdiger. Als ik mijn neus snuit komt er zelden nog bloed mee (mijn vroegere droge neusslijmvlies bloedde nogal makkelijk). Ik heb een minder droge huid en er komt minder roos uit mijn hoofdhuid. Ik heb meer energie, mijn lichaam voelt soepeler aan en beweegt lichter. Het is allemaal nog niet zo perfect als een baby-huidje, maar het is uiteindelijk gewoon een kwestie van ermee doorgaan.
Ik heb begrepen dat droge weefsels gevoeliger zijn voor infecties van virussen en bacteriën dan vochtige. Ik las dat medici die hun handen vaak wassen om infecties te voorkomen, ook lotion gebruiken om het verdrogen van hun huid door al dat wassen tegen te gaan, ook omdat dat de kans op infecties verder verminderd.
Is dit te doen?
Ik vraag me af hoe makkelijk het is voor anderen om dit te leren. Ik heb nu zo'n 14 jaar dagelijkse ervaring met het verwerken van gevoelens en voor mij is het prima te doen. De belangrijkste moeilijkheid is het focussen op allerlei lichaamsdelen waar je normaalgesproken nauwelijks aandacht aan besteedt, zoals organen. En de gevoelens zijn vrij subtiel. Hier en daar komen wat complexere gevoelens naar boven, die voor iemand met weinig voel-ervaring mischien te veel zullen zijn. En er is ook echt meer aan de hand dan alleen verveling en droogte. Maar enig resultaat zou te bereiken moeten zijn door geïnteresseerden.