Is wraak natuurlijke noodzaak?
Volgens NRC Handelsblad was "Osama afknallen natuurlijke noodzaak". Verwijzend naar een aantal wetenschappelijke publicaties wordt wraak als een natuurlijke oplossing voor aangedaan leed voorgesteld.
Ik kijk daar anders tegenaan. Wraak is alleen iets natuurlijks voor het ego (de persoonlijkheidsstructuur die ontstaat door het onbewust maken van gevoelens). Aangedaan leed verwerken door het te doorvoelen is een alternatief.
Met welke gevoelens hebben we hier te maken?
Het aangedane leed waar het hier om gaat bestaat uit pijnlijke gevoelens die in machteloosheid ondergaan zijn. Dit leidt tot gevoelens van haat. Osama bin Laden had de macht om Amerikanen zeer diep te kwetsen, met de aanslagen van 11 september, op een manier waartegen zij totaal machteloos stonden. Amerikanen haatten hem dus diep.
Wraak ontstaat als men met de haat iets wil doen, om het leed daarmee uit te wissen. Dat doen is echter hopeloos, want leed kan niet uitgewist worden. Gevoelens van leed zullen alleen verdwijnen door ze te doorvoelen. Hier wordt daadwerkelijk gevoel van hopeloosheid niet erkend, en dus onbewust gemaakt.
Het leed zal bestaan uit gevoelens van verdriet, angst, machteloosheid en minderwaardigheid, en waarschijnlijk nog diverse andere gevoelens.
Het toelaten van al deze gevoelens vereist compassie en moed. Uiteindelijk is dit de enige werkelijk werkende manier om het leed te verwerken en wraakzuchtige neigingen op te doen houden. Want wraak die succesvol is leidt weliswaar tot blijdschap, maar niet direct tot verwerking van de gevoelens van leed, of het moet zijn dat die blijdschap leidt tot meer openheid voor gevoelens in het algemeen.
Toevallig weten te ontmoeten
Al ruim 20 jaar valt het me op dat ik mensen die ik ken soms toevallig tegen kom, bijvoorbeeld op straat, op een moment dat betekenisvol is. Ik heb bijvoorbeeld een bepaalde interesse in iemand, of juist een bepaald conflict, en, hoewel ik die persoon normaal niet vaak tegenkom, gebeurt dat dan juist om de haverklap of een keer op een heel specifiek moment. Of ik heb een persoon voor iets specifieks nodig, zonder dat ik daar verder bewust mee bezig ben, en loop hem of haar zo tegen het lijf.
Zo'n ontmoeting gebeurt dan toevallig, maar dit toeval lijkt door wil of intentie gestuurd te zijn.
Het kan natuurlijk zijn dat dit alleen in mijn perceptie zo lijkt. Dat het me juist opvalt omdat die persoon in mijn gevoel op dat moment betekenis heeft, maar dat zo'n ontmoeting toch werkelijk willekeurig is.
Maar ik heb een drietal keren een bepaalde situatie meegemaakt waarbij ik duidelijk op de een of andere manier iemand wist te ontmoeten, zonder dat ik op een conventionele manier kon weten hoe en wanneer dat te doen.
Zo zou in mijn studententijd een vriend uit een ander deel van het land, met de auto, bij mij op bezoek komen. We hadden een tijdstip 's avonds afgesproken, maar een ding wist ik zeker: hij zou later zijn, zoals altijd. Terwijl ik wachtte, begon ik het na enige tijd wel erg laat te vinden. Op een gegeven moment had ik het idee dat als ik naar de parkeerplaats zou lopen, ik hem daar aan zou treffen. Ik ging op mijn impuls af en liep mijn flat uit, het pad af, en naar de parkeerplaats. Door de hoeveelheid bos om mijn studentenflat heen, en de grote afstand naar de openbare weg, was het onmogelijk dat ik zijn auto gezien of gehoord kon hebben. Maar toen ik de parkeerplaats opliep, zag ik aan de andere kant twee koplampen verschijnen. Nadat hij geparkeerd had, kon ik constateren dat het inderdaad de vriend was die ik verwachtte.
Bij een andere gelegenheid zou iemand mij op komen halen. De voorgaande gebeurtenis speelde door mijn hoofd, en ik had op een bepaald moment het idee dat als ik dan zou vertrekken, ik hem zou treffen nog voordat hij kon aanbellen. Ook hier was het niet mogelijk dat ik zijn auto gezien of gehoord kon hebben. Wel wist ik iets preciezer hoe laat deze persoon zou komen. Toen ik net de enige meter tussen twee deuren op mijn verdieping was waarop ik de parkeerplaats kon zien, zag ik de persoon die ik verwachtte lopen, op weg naar de voordeur. Ik maakte van die gelegenheid gebruik om hem toe te roepen dat ik eraan kwam.
Recent verwachtte ik een pakketje dat door de pakketservice van het postbedrijf gebracht zou worden. Ik wist dat het 's middags gebracht zou worden, maar niet hoe laat. Op een gegeven moment begon ik het toch wel laat te vinden. Ik had toen het idee dat als ik dan naar beneden zou lopen (met als excuus dat ik mijn brievenbus op post ging controleren), ik de man van de pakketservice zou treffen. Inderdaad kwam hij er net aangelopen nadat ik mijn brievenbus gecontroleerd had. Met het voor mij bestemde pakketje
Het is bepaald niet mijn gewoonte om mensen maar op goed geluk tegemoet te gaan lopen. Ik denk dat deze drie situaties de enige in mijn leven zijn waarbij ik dat gedaan heb.
Maar hoe kon ik dan weten op welk moment ik moest vertrekken?
"Moeten" en schuldgevoel
Een ander aspect aan "moeten", is dat je als je iets niet doet zoals het "moet", er schuldgevoel kan zijn.
In mijn zelfonderzoek heb ik er lange tijd moeite mee gehad om schuldgevoel daadwerkelijk te voelen en toe te laten. Als het al bewust begon te worden, dan had ik al gauw het idee dat het onzin was, en probeerde ik het te onderdrukken. Uiteindelijk komt van alles uit het verleden te pas en te onpas uit het onbewuste naar boven als associatie, en schuldgevoel is geen uitzondering. Passend bij de situatie in het heden is dat over het algemeen niet werkelijk.
In het boek "The Pearl Beyond Price", van A.H. Almaas, schrijft hij dat het doorvoelen van schuldgevoel naar het essentiële aspect Acceptatie leidt. Dit gaf mij voldoende inzicht in hoe dit gevoel in elkaar zit, om het vertrouwen te hebben het voelen ervan toe te laten.
Ik merkte dat schuldgevoel uit twee delen bestaat: het idee en gevoel dat iets aan mij "verkeerd" is, en een gevoel van afwijzing van mezelf, als gevolg daarvan. Het toelaten van het gevoel van "verkeerdheid" leidt tot het gevoel dat ik en de dingen "goed" zijn zoals ze zijn. Het toelaten van het gevoel van zelf-afwijzing leidt tot Acceptatie.
Het gevoel van zelf-afwijzing gebeurt duidelijk in het midden van mijn borst, en voelt vooral als gericht op mijn lichaam.
"Moeten" en intelligentie
Na mijn vorige post over de vraag wat "moeten" is, kwam ik nog een niet te verwaarlozen aspect tegen in mijn zelfonderzoek.
Het niet uitgaan van de eigen natuurlijke gevoelens, gedachten, intuïtie, en dergelijke, als iets "moet", komt neer op een niet gebruiken van de eigen intelligentie. Ik merk bijvoorbeeld dat als ik een taak moet uitvoeren volgens bepaalde voorschriften, ik het gevoel heb dat ik er niet werkelijk vat op heb, en als er iets niet gaat zoals het moet, ik niet zo gauw een oplossing heb. Doe ik een taak aan de hand van mijn inzicht erin, dan loopt alles veel soepeler.
Ik merkte in mijn zelfonderzoek naar patronen van "iets moeten", dat ik het gebrek aan intelligentie voelde als een zelf niet compleet zijn, en afhankelijk zijn van de autoriteit van wie het "moet" voor compleetheid. A.H. Almaas noemt het gevoel van incompleetheid als een deficiëntie van "brilliancy" in zijn boek "Brilliancy (The Essence of Intelligence)". (Het toelaten van een gevoel van deficiëntie leidt in het zelfonderzoek over het algemeen tot een herstel van het daaraan gerelateerde vermogen.)
Almaas beschrijft "brilliancy" als een heel algemene vorm van intelligentie (ik laat de engelse term hier even onvertaald). Dit is dus niet beperkt tot intellectuele intelligentie, of mentale, maar is intelligentie die alle aspecten van het Zijn omvat. Ik stel me voor dat dit in de hersenen en het zenuwstelsel iets met het aantal gebruikte neuronen te maken zou kunnen hebben, dus dat een groter deel van de hersenen daadwerkelijk gebruikt wordt, als er meer "brilliancy" is.
Het afhankelijk zijn van een autoriteit is verder een objectrelatie.
Wat is "moeten"?
Het is een term die we veel gebruiken, "moeten". Je "moet" je aan bepaalde regels houden. Iemand had iets nooit "moeten" doen. Je "moet" iets van iemand doen.
Vanuit mij zelfonderzoek naar mijn eigen gevoelens hierover, en een meer filosofische analyse kom ik op het volgende.
Wat me in eerste instantie opvalt, is dat het hier om "doen" gaat, dat niet "vrijwillig" is. Iemand doet iets, maar niet uit vrije wil. Het gebrek aan vrije wil betekent dat er sprake is van castratie, maar ook van inferioriteit. Iemand die iets "moet", wordt gezien als niet in staat om vanuit zijn eigen, spontane en natuurlijke gevoelens, gedachten en impulsen te bepalen wat te doen. Als iemand spontaan wil wat "moet", is dat een toevalligheid, iets waar niet op te vertrouwen is.
Er is ook sprake van een oordeel. Iets is "goed" of "verkeerd", en wat er moet, is wat "goed" is. Als iemand niet doet wat "moet", is hem of haar dit te verwijten. Je kunt hem dan beschuldigen. Door iemand te verwijten dat hij niet doet wat moet, plaats je jezelf in een positie van superioriteit, en de ander dus in een positie van inferioriteit.